VVD wilde minder NSB in biografie partijboegbeeld
De VVD heeft geprobeerd de biografie aan te passen die op eigen verzoek over voormalig partijboegbeeld Haya van Someren-Downer (1926 - 1980) is geschreven. Toen dat niet lukte, heeft de partij de feestelijke aanbieding aan premier Mark Rutte afgeblazen. De auteur, historica en journaliste Alies Pegtel, zou volgens de partij te veel aandacht hebben besteed aan het NSB-verleden van de familie van het voormalige Kamerlid Van Someren.
Op 12 september zou het boek Haya van Someren-Downer, liberaal activiste, ten doop worden gehouden, in aanwezigheid van tal van partijprominenten. Alies Pegtel heeft het boek geschreven ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de stichting Haya van Someren, het opleidingsinstituut van de partij, in de wandeling 'de Haya'. De aankondiging is inmiddels van de partijsite verwijderd en alleen de afdeling Hoogeveen rept nog van het boek.
Alies Pegtel schreef eerder de biografie van Neelie Kroes. Vandaar dat snel aan haar werd gedacht toen in de VVD het idee rees om een biografische schets te laten maken van Van Someren. 'Haya' was in de jaren zestig en zeventig een spraakmakend VVD-Kamerlid. Ze was een zelfbewust en charismatisch politica en vormde met senator Harm van Riel en fractieleider Hans Wiegel een zeer succesvol trio.
Biograaf Pegtel stuitte evenwel al snel op een 'gat' in de jeugd van Haya. In een eerder boek over haar, van de hand van de huidige burgemeester van Utrecht, Jan van Zanen, werd er nauwelijks van 'NSB-sympathieën' in de familie gerept. Pegtel dook in het archief en stuitte op het familiedossier waaruit bleek dat zowel Van Somerens vader, moeder als twee oudere broers na de oorlog waren veroordeeld wegens lidmaatschap van de NSB.
Leven getekend door familieverleden
Pegtel besteedde twee hoofdstukken aan de jeugd van Van Someren, die zelf niets met de NSB te maken had maar wier leven daardoor volgens de biografe wel getekend is geweest. De feiten worden door de VVD niet betwist, onderstreept de partijwoordvoerder. Maar de zoon van Van Someren zou onthutst zijn door deze geschiedenis. En omdat hij eregast is op het jubileumfeest, kon het boek daar geen rol meer spelen.
Intussen had Geert van der Meulen van Uitgeverij Boom contact gehad met een bestuurslid van de Haya Van Someren stichting, die hem zei dat de eerste twee hoofdstukken 'drastisch korter' moesten, met 'veel minder NSB erin'. Van der Meulen heeft hem uitgelegd 'dat een serieuze uitgeverij zo niet werkt'.
'Niet onder VVD-vlag'
Pegtel zelf werd naar eigen zeggen onder druk gezet door de stichtingsvoorzitter, tevens lid van het hoofdbestuur Marianne Schuurmans-Wijdeven. Zij zou hebben gezegd 'dat dit verleden niet onder VVD-vlag naar buiten kan' en 'dat het anders moet'. Volgens de partijvoorlichter was daarmee bedoeld dat gezamenlijk naar een oplossing moest worden gezocht. Ook oud-minister en VVD-erelid Frits Korthals Altes las een deel van het manuscript. Hij vond dat het 'stikvol fouten' zat en dat het 'onevenwichtig' is vanwege overmatige aandacht voor het NSB-verleden van de vader. Dat heeft hij Pegtel geschreven 'en verder moest ze zelf weten wat ze daar mee deed'.
Bij de presentatie van het boek zal NIOD-directeur professor Marjan Schwegman een praatje houden. Zij vindt het boek 'evenwichting' en zegt dat Pegtel aannemelijk maakt dat het foute verleden van haar ouders Haya van Someren diepgaand heeft beïnvloed. 'Ook haar diepe afkeer van totalitaire systemen en haar keuze voor de liberale VVD hebben daarmee te maken.' Alies Pegtel is ondersteboven van de gang van zaken. 'Als ze een propagandaverhaaltje hadden willen hebben, hadden ze een folder moeten maken. Maar ik ben historicus en ik kan de waarheid niet veranderen.'
Verkiezingsspot
Hieronder een verkiezingsspotje van de VVD uit 1974 met Haya van Someren in de hoofdrol. 'Moeten de middenstanders het gelag betalen voor de hobby's van meneer Den Uyl en de zijnen? Nee, dat wil de VVD niet.'